مجموعه معماری سنگ بست یکی از آثار باستانی استان خراسان رضوی است.این مجموعه مربوط به دورانهای تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان فریمان ، بخش مرکزی، روستای سنگ بست واقع شده است
از آنجا که سنگبست در قدیم محل تلاقی شاهراه نیشابور به مرو و قهستان وهرات به مشهد و توس بوده منزلی مهم به شمار میرفته و در آن تأسیسات رفاهی ساخته شده است.
مقبره ارسلان جاذب - مناره مجاور آن و رباط سنگ بست از جمله بناها و آثار تاریخی ساخته شده در سنگ بست است.
مقبره ارسلان جاذب:
این مقبره مربوط به ارسلان جاذب والی وسپهسالار توس یکی از دوسردار سلطان محمود غزنوی است.
آرامگاه ارسلان جاذب در شهرستان فریمان از توابع استان خراسان رضوی و در 37 کیلومتری مشهد واقع شده است, وی حکمران توس و معاصر سلطان محمود غزنوی (اولقرن پنجم هجری قمری) بود.
این بنا و میل کنار آن قدیمیترین بناهای تاریخی خراسان است که نمونه جالبی از آجرکاری در معماری اسلامی محسوب میشود . در نزدیک این بنا رباط تاریخی امیر علی شیرنوایی قرار دارد .
بنا شامل اتاق مربعشکلی است که دیوارههای داخلی آن با نقش آجری تزئین شده، و در اصل با رنگهای روشن تزیین شده است.
در بالای دیوار حاشیهدار آن، کتیبهای به خط کوفی و با رنگ آبی در زمینه گلدار نوشته شده است. گنبد بنا بر روی کثیرالاضلاعی هشتضلعی قرار دارد و کوتاه و سنگین است. داخل آن نقوش آجری دارد , چهار روزنه هلالیشکل در هر طرف بین جرزها تعبیه شده است، و در زیر هر یک از آنها، دری ساخته شده است.
پل سالار در استان خراسان رضوی و در ۲۰ کیلومتری جاده تربت حیدریه - رشتخوار در و در سمت چپ این جاده قرار دارد. این اثر تاریخی از جمله بناهای دوره قاجاریه است که روی رودخانه کال سالار و بین روستاهای سنگان و ملک آباد احداث شده است.
این رودخانه فصلی که از کوههای بکاول و کامه علیا سرچشمه میگیرد پس از عبور از شرق تربت با رودهای صبی و سهل آباد همراه شده و به اراضی جنگل میرسد و پس از آن با کال مقبره و کال دو نخ که از کوههای کیبر میآید به هم میپیوندد و کال شور را تشکیل میدهد و سپس به کویر نمک میریزد.
طول رودخانه سالار از سرچشمه تا سه راهی مذکور بیش از 140 کیلومتر است ، شروع ساخت پل سال 1298 هجری شمسی است و در سال 1300 هجری شمسی افتتاح شده است.
سایت موزه بندیان در شهرستان درگز از توابع استان خراسان رضوی واقع شده است و شامل بزرگترین گچبری کشف شده شده از دوران ساسانی میباشد.
این محوطه در سال هزار و سیصد و شصت و نه در اثر کارهای تسطیح اراضی کشاورزی کشف شد که از سال هزار و سیصد و هفتاد و سه تاکنون در دست حفاری و بررسی میباشد.
کارهای باستانشناسی در این منطقه بررسی معماری معبد ساسانی که در فصلهای پیشین حفاری شدهاست را شامل میشود. تپه دیگری نیز در همان نزدیکی در دست حفاری است . یاریم تپه، در جوار آن هنوز مورد کاوش قرار نگرفتهاست. این محوطه باستانی مساحتی حدود هزار متر مربع را در بر میگیرد.
مجموعه بابا لنگر در شهرستان سبزوار، روستای بابالنگر از توابع بخش خوشاب در شهرستان سبزوار استان خراسان رضوی ایران قرار دارد.
این مجموعه مربوط به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار است، این مجموعه شامل آرامگاه باباتوکل، آرامگاه میرمطهر، چشمه آب شفا، چهار طاقی آتشکده مربوط به قبل از اسلام،
آب انبار بابالنگر، دژیا کلانتر یا زندان بابا لنگر، حمام بابالنگر، درخت 400 ساله بابالنگر، سردابههای بابالنگر میباشد.
سردابههای بابالنگر مقابر گروهی با مصالح سنگ و ساروج است که دردل کوه کنده شده به تعداد حدوداٌ 70سردابه که ارتفاع خیلی کمی نسبت به سطح عمومی دارد.
روستای زرقان واقع در شهرستان جغتای از توابع استان خراسان رضوی با بیش از ۷۰۰خانوار و دارا بودن جمعیتی بالغ بر ۲۰۰۰نفر ،یکی از بزرگترین روستاهای جغتای محسوب میگردد، شغل اغلب اهالی کشاورزی ودامپروری به شکل سنتی و درآمد اهالی این روستا از همین راه تامین میشود.
اما چرا نام روستا زرقان شده ؟معنی زرقان چیست ؟کلمه زرقان در اصل زرگان بوده ،واژه ایست مرکب از (زر)به معنی طلا و(گان)به معنی سزاوار و شایسته و شاید اطلاق کلمه زرگان به این روستا به سبب زمینهای مرغوب و زرخیز این خطه بوده است ،که بعدها به زرقان مبدل شده است ،امامعانی دیگری نیز به زرقان نسبت داده شده است،نظیر زرکان به معنی مکان زر،که به مرور زمان دستخوش تغییرات شده و به زرقان تبدیل شده است .
عمارت فخرآباد در شهرستان بجستان از توابع استان خراسان رضوی ، رباطی چهار ایوانی است که در حاشیه روستای فخر آباد قرار دارد، این مکان با فضاهای وسیع خود ظاهرا در زمان رونق و آبادانی مورد استفاده کاروانیانی بوده است که از این طریق قصد سفر به سوی کویر را داشته اند .
این رباط متعلق به دوره قاجار است , معماری بنا شامل سردر ورودی ایوانچههای طرفین ورودی به عنوان توقفگاه تابستانی،شاهنشین، فضای اصطبل، بارانداز و صحن است تزیینات جالب توجه این رباط استفاده از آجرهای با پخت ناقص است که با تلفیق آن با آجرهای معمولی اشکال هندسی زیبایی در قسمت پیشانی سردر ورودی و بخش شاهنشین آن به وجود آمده است .
رباط زرنوخ بنایی تاریخی مربوط به دوره صفوی است که در 30 کیلومتری جاده تربت حیدریه به فیض آباد و دربخش مه ولات شمالی از توابع استان خراسان رضوی قرار دارد .
این رباط از نوع سرپوشیده است و تزئینات آجری متعددی دارد بطوری که پوشش سقف گنبدی بنا هر کدام به یک نوع آجر چینی آراسته است .
در بخش میانی رباط، نورگیر پوشش سقف نور فضای داخلی این قسمت را تأمین مینماید ،علاوه بر آن بارانداز نیز در این قسمت واقع است .
آدرس : قلعه دختر شوراب در حدود 15 کیلومتری شهر گناباد در استان خراسان رضوی و مشرف بر روستایی به نام شوراب واقع شده است.
قلعه سنگی دختر شوراب، در حدود 15 کیلومتری شهر گناباد در روستایی به نام شوراب و آن سوی شهر بیدخت بر فراز کوهی بلند و خطرناک قرار گرفته است. زیر آن باغی با نام کلاته که از آن پسران صحرایی است واقع شده. که امروزه دیگر قناتش آب زیادی ندارد. پس از رسیدن به کلاته بالا رفتن از کوه سخت است و شما باید از وسط کوه رد شوید.
وجه تسمیه این بنا به دلیل انتساب آن به «ناهید » الهه آب و برکت و زیبایی است که مورد پرستش و احترام ایرانیان در آیین پیش از اسلام بوده است و یا به گفته برخی، قبر شاهزاده خانمی در این قلعه است هرچند در چند شهر دیگر ایران نیز قلعه هایی به همین نام داریم.
کاخ کلات یا کاخ خورشید در شهرستان کلات از توابع استان خراسان رضوی قرار دارد و مهمترین یادگار نادر شاه افشار درکلات است که در سال ۱۱۵۱ هـ.ق، به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم درکلات ساخته شدهاست.
این قصر در میان باغی بزرگ به شیوه باغهای ایرانی بنا شده، اما ساختمان آن تلفیقی از معماری ایران و هندوستان است. نادر شاه علاوه بر سیم و زر و جواهر، هنرمندان زیادی را از هند به ایران آورد و از ماهرترین هنرمندان برای آرایش قصر خورشید استفاده کرده است.
کلات به معنی قلعه و برج و بارو است قبل از اسلام تقریبا تمامی شهرها را به شکل کلات میساختند که در آنها مساله نظام طبقاتی رعایت میشده است.